Logos

وقتی بیماری به نقطه‌ی لاعلاج رسیده و درد و رنج بسیاری را تحمل می‌کند، آیا اخلاقاً می‌توان او را کُشت؟ این پرسش ما را به مسئله‌ی اتانازی می‌کشاند. در این قسمت، از مفهوم اتانازی و برخی از دسته‌بندی‌های ...

آوریل سال ۲۰۱۰ وقتی آنتونی فلو، فیلسوف مشهور دین، درگذشت، خیلی‌ها از خودشان پرسیدند: «آیا او موقع مرگ به خدا باور داشت؟» علت این پرسش هم مواضعی بود که او در طول زندگی‌اش اتخاذ کرده بود؛ از جمله موضعی ...

اواخر فیلم «بن‌هور»، بعد از آن‌که عیسی به صلیب کشیده شد، بارانی می‌آید و اتفاقات عجیبی رخ می‌دهد. این صحنه و این اتفاقات دروازه‌ی جذابی برای ورود به یکی از جالب‌ترین و پیچیده‌ترین جهان‌بینی‌هایی است ک...

مرگ را چه‌طور باید فهمید؟ توی این قسمت از پادکست لوگوس سراغ موضوعی می‌رویم که نقطه‌ی پیوند فلسفه و هنر و ادبیات است؛ و خواهیم دید که گاهی اندیشیدن یعنی شجاعتِ این‌که سنت‌های مختلف علمی و دینی و فرهنگی...

اگر تحت حمایت یک «دولت» نباشی، فرقی نمی‌کند که نفس می‌کشی یا نه، تو دیگر وجود نخواهی داشت. در این قسمت، درباره‌ی مفهوم «دولت» صحبت کنیم و می‌بینیم که این مفهوم از قدیم تا حالا چه تغییراتی پیدا کرده اس...

هرکسی که با فلسفه سروکار دارد، هر از گاهی باید برگردد و این سوال را از خود بپرسد که «فلسفه به چه کار می‌آید؟» پاسخ این سوال یک پاسخِ «یک‌بار برای همیشه» نیست بل‌که هر بار شکل و شمایلی به خود می‌گیرد. ...

در یکی از آخرین صحنه‌های فیلم تایتانیک، رُز (با بازی وینسلت) روی تخته‌چوبی می‌ماند و نجات می‌یابد اما جک (با بازی دی‌کاپریو) در آب می‌ماند و یخ می‌زند. آیا ممکن نبود که جک هم روی تخته‌چوب بیاید و زنده...

آدم‌هایی هستند که «تجربه‌های نزدیک به مرگ» را از سر گذرانده‌اند. بعضی‌ها هم تلاش می‌کنند از تجربه‌های این آدم‌ها استفاده کنند و آن را دلیلی علمی برای وجود حیات پس از مرگ معرفی کنند. در ایران، مشخصا چن...

ما شهروندان جهان مُدرن‌ایم اما زمانی می‌فهمیم که کجا ساکن‌ایم که بتوانیم تفاوت‌های این جهان با جهان پیشامدرن را بشناسیم. در این قسمت، سفری خواهیم داشت به جهان پیشامدرن و خواهیم دید که انسانی که در آن ...

این قسمت از لوگوس با داستان کشیشی آغاز می‌شود که در سفر تبلیغی خود به حیرت می‌افتد و عصر سکولار را با گوشت‌و‌خونِ خود لمس می‌کند. اما «سکولار» یعنی چه؟ در این قسمت سه معنا از «سکولار» را می‌شکافیم تا ...

فلسفه از قرن نوزدهم و بیستم به زبان روی‌ آورده است و بخشی از مسئله‌هایش را از طریق مطالعه‌ی زبان پیش می‌برد؛ از جمله در فلسفه‌ی دین که گاهی با این سوال دست‌و‌پنجه نرم می‌کند: فارغ از این‌که خدا وجود د...

زبان معمولی‌ترین و دمِ‌دستی‌ترین ابزار ماست. اما اگر بخواهیم درباره‌ی آن فلسفه‌ورزی کنیم و از دلِ این فلسفه‌ورزی پل بزنیم به لایه‌های پنهان اندیشه‌ی مدرن، چه می‌توان گفت؟ چه‌طور می‌توان نگاه مدرن به ز...

یکی از عجیب‌ترین پدیده‌های زندگی آدم‌ها «خواب»‌هایشان است. از قدیم، خواب‌ها پر از رازورمز بوده‌اند. آیا می‌توان نگاهی فلسفی به خواب داشت؟ آیا می‌توان تفاوت نگاه پیشامدرن و مدرن به خواب را واکاوی کرد و...

ما شهروندان عصر مدرن هستیم و در کنار برخورداری از موهبات این عصر، با بحران‌هایی جدی و استخوان‌سوز مواجه شده‌ایم. اگر قرار باشد از منظری فلسفی با این موضوع مواجه شویم، چه مسیری پیش روی‌مان خواهد بود؟  ...

وقتی کلمه‌ی «متافیزیک» را می‌شنوید، چه چیزی به ذهن‌تان می‌آید؟ جایی آن‌ورتر از طبیعت؟ مابعدالطبیعه یا ماوراء‌الطبیعه؟ اصلا فرقی بین این دو هست؟ توی این اپیزود از ماجرای یک جدلِ ظاهراً فلسفی آغاز می‌کن...

رأی و نظر آدم‌ها چه تأثیری بر واقعیت دارد؟ آیا واقعیت کاملاً مستقل از ذهن ماست یا آن‌که به‌نحوی از انحاء به ما انسان‌ها وابسته است؟ این‌ها سوالاتی است که در این اپیزود مطرح می‌شوند اما از ره‌گذرِ پردا...

توی این اپیزود از این حرف می‌زنیم که چه‌طور «زمان پیچ می‌خورد» و اتفاقات عجیب‌و‌غریبی کنار هم قرار می‌گیرند. برای پاسخ به این سوال، سراغ کسانی مثل چارلز تیلور و میرچا الیاده می‌رویم و مهم‌تر از همه، ت...

تصور کنید در یک کشور یک‌میلیونی، بیماری‌ای شبیه کرونا اما کشنده‌تر شیوع پیدا کرده و حالا مسئولان‌ این کشور کمیته‌ای راه انداخته‌اند تا تصمیم بگیرند برای مقابله با این بیماری چه کنند. ما با معیارهای اخ...

عالَم چه‌طور می‌بود اگر همه‌ی آدم‌ها جهان را با هدست‌های واقعیت مجازی می‌دیدند؟ کانت با انقلاب کوپرنیکی‌اش در فلسفه نظریه‌ای پروراند که ما را به پاسخِ این سوال نزدیک می‌کند. اهمیت انقلاب کانت آن‌قدر ب...

دکارت با دیدنِ مجسمه‌های خودکاری که توی پاریس ساخته شده بودند به این فکر افتاد که از کجا معلوم بدن انسان و مهم‌تر از آن، کل جهان مثل همین مجسمه‌های تماماً مکانیکی نباشند؟ دکارت بعدها توی فلسفه‌اش این ...

آیا ممکن است روزی به یک کارخانه‌ی آدم‌سازی بروید و یک کپی از خودتان را سفارش دهید؟ این افسانه‌ای است که با مفهوم «شبیه‌سازی» پیوند خورده است. در این اپیزود، قصه‌ی پاگرفتنِ مفهوم شبیه‌سازی و بعضی استدل...

شاید شنیده باشید که پیتر سینگر فیلسوف اخلاقی است که از حق حیوانات دفاع می‌کند و گوشت‌خواری را نادرست می‌داند. اما آیا می‌دانستید که روزگار گوشت‌خواری‌اش با یک گفت‌و‌گو سرِ میز غذا به سر رسید؟ در این ا...

ما کُلی جمله درباره‌ی شرلوک هولمز و رستم و زال و سیمرغ داریم که بنا به درک متعارف‌مان صادق‌اند؛ مثلا «شرلوک هولمز کارآگاه است» یا «زال پدر رستم است» یا «سیمرغ پر خود را به زال داد». اما فلاسفه و منطق‌...

یکی از مهم‌ترین سوالات معرفت‌شناسی این است که ما انسان‌ها باورهایمان را از چه منابعی به دست می‌آوریم. در این اپیزود، پنج منبع ادراک حسی، حافظه، درون‌نگری، عقل و گواهی را معرفی می‌کنیم و ذکر خیری هم از...

ادموند گتیه استادی بود که دانش‌گاه‌ش از دستِ مقاله‌چاپ‌نکردنِ او شاکی بود و دائم فشار می‌آورد که مقاله‌ای چاپ کن. او هم ناچار برای خالی‌نبودنِ عریضه مقاله‌ای سه‌صفحه‌ای نوشت اما همین مقاله بحران مهمی ...

از قدیم، یکی از اصلی‌ترین سوالات فلسفه به این برمی‌گشت که «شناخت چیست؟» «چه زمانی می‌توانم بگویم که چیزی را درباره‌ی جهان می‌دانم؟» این پرسش‌ها در حوزه‌ای به نام معرفت‌شناسی پی گرفته می‌شود. این اپیزو...

احتمالا اولین مواجهه‌ی ما با مباحث فلسفه‌ی دین همان چیزی است که به «برهان نظم» مشهور شده: جهان نظم غایت‌مندی دارد؛ پس ناظم هوشمندی در پسِ این نظم ایستاده است. پیش‌رفت‌های علمی، به‌خصوص در قالب نظریه‌ی...

فرض کنید یک زندانی هستید که به حکم دادگاه صالحه به حبس کوتاه‌مدت محکوم شده‌اید. حالا در طول دوران حبس، یک بیماری عجیب شیوع پیدا می‌کند که میزان کشندگی نسبتاً بالایی دارد و شما هم بنا به اوضاع و شرایط ...

سقط‌جنین یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که می‌توانیم هزار‌و‌یک‌جور مسئله و منظر فلسفی درباره‌ش پیدا کنیم. توی این اپیزود دوباره سراغ این موضوع رفته‌ایم و این‌بار با این سوال کلنجار می‌رویم که آیا می‌توا...

خیلی از ما آرزوهای بزرگی داشتیم که محقق نشده‌اند و حالا هم برای تحقق‌شان دیر شده است. در این اوقات، نوعی غم و اندوه روی دل‌مان می‌نشیند که افسوس از عمر رفته و افسوس از این‌که مرگ در پیش است. بعضی‌‌ها ...

دین یکی از قدیمی‌ترین مسئله‌های بشر است که همیشه‌ی تاریخ با آن درگیری داشته. فلسفه هم از همان بدو شکل‌گیری‌اش با این مسئله کلنجار رفته است. اما دروازه‌ی ورود به بحث فلسفی از دین کجاست؟ در این اپیزود ا...

آیا می‌توان حوزه‌ای از اخلاق را تصور کرد که روابط میان ما و روبات‌ها را سروسامان دهد؟ در این اپیزود به مفهوم روبواتیکس (اخلاق روباتی) و برخی از نتایج عجیب‌و‌غریب آن برای زندگی معمولی‌مان می‌پردازم.   ...

جرمی بنتام فیلسوف و حقوق‌دانی بود که زندانی با معماری خاص طراح کرد: زندان سراسربین. اما این ایده به یک طرح معماری منحصر نماند و روح‌ش در تمام دستگاه‌های نظارتی مدرن دمیده شد. آن‌چنان که احتمالا همین ح...

 آیا ممکن است ماشین‌های دست‌ساخته‌‌مان مثل خودمان فکر کنند و فهم و شعور داشته باشند؟ این سوال از همان روزهایی در ذهن ما انسان‌ها جوانه زد که توانستیم ماشین مکانیکی ــ هرچند خیلی ساده ــ بسازیم. در این...

شاگرد یدک‌فروش و مکانیک، هر دو، با قطعات ماشین سروکله می‌زنند اما فرق‌شان چیست؟ از قرار معلوم، شاگرد یدک‌فروش قطعات را می‌شناسد اما مکانیک موتور را «می‌فهمد». در این اپیزود از فهم و اهمیت آن برای انسا...

مسئله‌ی «جبر و اختیار» یکی از قدیمی‌ترین مسئله‌های تاریخ فلسفه است. یکی از شاخه‌های این مسئله آن‌جاست که آیا می‌توان به جبر اعتقاد داشت و در عین حال، آدم‌ها را در قبال کارهایشان مسئول دانست؟ در این اپ...

یکی از قدیمی‌ترین و پرمجادله‌ترین بحث‌های تاریخ فلسفه همانا بحث بر سرِ وجود خداست. طی چندهزارسال اندیشه‌ورزی در این زمینه کُلی استدلال له و علیه وجود خدا مطرح شده که در این میان، یکی از آن‌ها عجیب‌تر ...

ما وقتی با جهانی پر از خنزرپنزر مواجه می‌شویم، اول می‌ترسیم اما کم‌کم تلاش می‌کنیم روی این جهان احاطه بیابیم و آن را کنترل کنیم. یکی از راه‌های احاطه پیدا کردن بر جهان نام‌گذاری است. ساحران، دولت‌ها و...

انگار کنیم که کسی با اسلحه بالای سرمان ایستاده و ما را تهدید می‌کند که فهرستی از دارایی‌هایمان بنویسیم تا بتواند آن‌ها را بدزدد. از قرار معلوم، این‌طور نیست که صادقانه همه‌ی داروندارمان را فهرست کنیم....

اخلاق و فلسفه‌ی اخلاق از حوزه‌های مهم فلسفه‌اند که با زندگی روزمره‌ی ما سروکار دارند. برای آن‌که در بزنگاه‌های حساس زندگی‌مان داوری‌های اخلاقیِ درستی داشته باشیم می‌توانیم ذهنِ اخلاقی‌مان را با مسئله‌...

بودریار گفته بود «جنگ خلیج‌فارس اتفاق نیفتاده است» و تقصیر پذیرش عمومی این جمله را به گردنِ رسانه‌ها انداخته بود. از نگاه بودریار، ما در عصری زندگی می‌کنیم که انگار همه‌مان یک‌جور هدست‌های واقعیت مجاز...

اگر زرهی پانصدساله پیدا کنید، چه می‌کنید؟ اگر دوهزار سال پیش، زرهی پانصدساله پیدا می‌کردید چه؟ در این اپیزود به این می‌پردازیم که رفتار انسان‌ها در این دو موقعیت تفاوت‌های بسیاری با هم خواهد داشت؛ چرا...

ما احساس می‌کنیم که یاد گرفتنِ فرم‌های استدلالی به ما کمک می‌کند که استدلال‌های خوبی ارائه کنیم. اما این‌طور نیست. ما باید یاد بگیریم که پنج موقعیت مختلف برای استدلال‌آوری وجود دارد که هر کدام هدف و غ...

شاید باید بپذیریم که در اکثر مواقع، دسترسی باواسطه به واقعیت داریم؛ یعنی با اتکا به شواهد و مدارک، حکمی صادر می‌کنیم که امیدواریم با واقعیت مطابق باشد. حالا اگر آن «واقعیت» یک قتل باشد و آن شواهد و مد...

جورج اورول در رمان ۱۹۸۴ تصویری از جامعه‌ای تحت کنترل یک حکومت تمامیت‌خواه را نشان‌مان داد: جامعه‌ای که «برادر بزرگ» با تله‌اسکرین‌ها و پلیس اندیشه ایدئولوژی‌اش را بر ما تحمیل می‌کند. سال ۱۹۸۴ خیلی‌ها ...

توی این اپیزود سراغ یکی از آزمایش‌های ذهنی می‌رویم که مبتنی بر کشتی تسئوس ــ یکی از اسطوره‌های یونانی ــ است. این آزمایش ذهنی شاید ظاهرا انتزاعی و معماگونه باشد اما به ما کمک می‌کند که به یکی از مهم‌ت...

آیا واقعا «آنفلوانزا» چیزی‌ست که می‌توانیم درباره‌ش فلسفه‌ورزی کنیم؟ در این اپیزود، می‌بینیم که پاسخ این سوال مثبت است. آنفلوانزا را اگر واکاوی کنیم، می‌توانیم به رگه‌هایی از نگاه‌ سنتی به پدیده‌های ج...

توی زندگی‌مان چیزهای زیادی می‌بینیم و می‌شنویم که خیلی راحت با برچسب «خرافه» آن‌ها را کنار می‌اندازیم. اما گاهی تأمل درباره‌ی آن‌ها ما را وارد جهان اسرارآمیزی می‌کند که پشت این حرف‌ها خوابیده؛ جهانی ک...

ما آدم‌ها وقتی هویت‌مان را تعریف می‌کنیم، مرزی دور خودمان می‌کشیم که به کمک آن، چیزهایی را داخل هویت‌مان می‌شماریم و چیزهایی را خارج آن. توی این اپیزود، با طرح چند آزمایش ذهنی این مرزکشی‌ها را به چالش...

در این اپیزود، یک آزمایش ذهنی طرح می‌کنیم تا یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های علم و فلسفه ــ یعنی شناخت جهان به آن شکلی که هست ــ را با گوشت‌و‌پوست‌مان لمس کنیم. در این آزمایش ذهنی، با چالشی مواجه می‌شویم که...