شماره ۶۲ | وقتی دیوار ترس شکست

پایان چهارگانه‌ی دیوار برلین(۴): در سال سرنوشت‌ساز ۱۹۸۹ در شرق اروپا و آلمان شرقی چه گذشت؟

پس از دهه‌ها وحشت و تباهی کمونیسم، پس از سال‌ها چیرگی امپراتوری شر بر بلوک شرق، وقتی دهه‌ی ۸۰ میلادی تو اروپا آغاز می‌شد، احتضار و فلاکت چپ، از درون مرزهای شوروی تا تمام شرق اروپا آشکار و هویدا بود. حکومت‌های کمونیستی کاملن از کار افتاده بودند، مردمشون گرسنه بودند، پولی در بساط دولت‌ها وجود نداشت و حتا توان‌شون تو اداره‌ی دستگاه‌ی امنیتی عریض و طویل و جنایت‌کار حکومتای کمونیستی هر سال کم‌تر می‌شد.

توی اپیزودهای ۵۹، ۶۰ و ۶۱م مدبویز مسیر استیلای شوروی و کمونیسم بر شرق اروپا و آلمان شرقی رو پس از جنگ‌جهانی دوم بررسی کردیم. بعد هم رسیدیم به وضعیت برلین و آلمان شرقی در خلال دهه‌های ۵۰ تا آغاز دهه‌ی ۸۰. این آخرین اپیزود مدبویز از چهارگانه‌ی «دیوار برلین»، بالاخره می‌رسه به جاهای خوب داستان، داستانی که پایانش، برخلاف عموم تراژدی‌های شیرینه. ما تا این‌جا، چیرگی ویران‌گر سوسیالیسم، شورش، سرکوب خونین، فقر و تباهی، ساختن دیوار و حکومت پلیسی رو تجربه کردیم اما قرار نیست جهان همیشه به این مدار بمونه.

وقتی ۱۹۸۹ آغاز شد، دومینوی سقوط کمونیسم به حرکت دراومد و یکی، یکی، کشورهای شرق اروپا رو در بر گرفت. چند نام مهم مثل گورباچف و ریگان، نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای تو بهار اروپای شرقی داشتند اما همون‌جوری که تو این اپیزود پادکست مدبویز می‌شنوید، کار اصلی رو خودِ خودِ مردم انجام دادند. برای مردم شوروی پس از ۷۰ سال و برای مردم اروپای شرقی پس از ۴۰ سال، لحظه‌ی آزادی فرا رسیده بود؛ سال ۱۹۸۹، سالی بود که زمستون نداشت، همش بهار بود ...

۳۰ آذر ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲

گوینده: مجتبی حصامی

نویسنده: ساسان آقایی

یادبود این شماره: جنبش ملی دی ۱۳۹۶

تقدیم شماره ۶۲ به: جاویدنام آرمین صادقی

* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:

۱) کتاب «مرد بی‌چهره» / مارکوس ولف

۲) کتاب «بازسازی یک خانه تقسیم‌شده» / هانس دیتریش گشنر

۳) کتاب «تاریخ روابط آمریکا و شوروی» / پیتر جی بویل

۴) کتاب «تاریخ اتحاد شوروی؛ از آغاز تا پایان» / پیتر کنز

۵) کتاب «استالین» / ادوارد راژیسنکی

۶) کتاب «خاطرات نیکتا خروشچف» / نیکتا خروشچف

۷) کتاب «آخرین روزهای امپراتوری شوروی» / دیوید رمنیک

۸) مقاله‌ی «مقاومت مدنی در انقلاب‌های شرق اروپا و شوروی» / آدام رابرتز

* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:

۱) ترانه‌ی «یلدا» از محمد فتحی

۲) بخشی از سخنرانی تاریخی جان اف کندی به نام «من برلینی هستم»

۳) سرود ملی مجارستان پس از انقلاب ۱۹۸۹

۴) قطعه‌ای از کنسرت فلارمونیک مجاری

۵) بخشی از گزارش تلویزیون برلین غربی درباره‌ی ورود گورباچف به برلین شرقی

۶) گزارش تلویزیون دویچه‌وله از روی‌دادهای منتهی به ۴ نوامبر ۱۹۸۹ در آلمان شرقی

۷) قطعه‌ی «Prophecy of the Dungeon King» از ارکسترال فلوروز

۸) قطعه‌ی «برخاستن از خرابه‌ها» آهنگ ملی آلمان‌ها

۹) آهنگ «یلدا» از عزیز قاسم‌نژاد