شماره ۵۰ | خط‌شکنان فرهنگ

پیشگامان ایران‌خواهی (۲) – موج نخستین

در دومین قسمت از سریال «پیشگامان ایران‌خواهی»، جستارهای فرهنگی پدران فکری ناسیونالیسم ایرانی رو بررسی می‌کنیم. این اپیزود شرحی‌ست درباره‌ی این‌که چهار پدر فکری جریان ایران‌خواهی در میانه‌ی عصر ناصرالدین‌شاه، جامعه‌ی ایرانی اون زمان رو چگونه می‌دیدند، تفسیر می‌کردند و راه‌کارهاشون برای گذر ایران از ورطه‌ی جهل و تاریکی چی بود. جالبه که توی اپیزود ۵۰ مدبویز می‌شنوید که برخی از سویه‌های تحجری که آخوندزاده، ملکم‌خان، جلال‌الدین میرزا و میرزا آقا خان کرمانی تو ایران ۱۵۰ سال پیش به مبارزه باهاش برخاستند، هنوز هم وجود داره و انگار ایران مداوم مجبور به تکرار یه داستانه.

۷ تیرماه ۱۴۰۲

گوینده: مجتبی حصامی

نویسنده: ساسان آقایی

یادبود این شماره: گشایش نمایشگاه «هفت هزار سال تاریخ و هنر ایران» در کاخ هنرهای زیبای شهر سان‌فرانسیسکو

تقدیم شماره ۵۰ به؛ محمد معین

* منابع اپیزودهای سریال «پیشگامان ایران‌خواهی» از مدبویز:

1) کتاب «فکر آزادی و مقدمه‌ی مشروطیت» / فریدون آدمیت

2) کتاب «مقالات تاریخی» / فریدون آدمیت

3) کتاب «اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده» / فریدون آدمیت

4) کتاب «اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی» / فریدون آدمیت

5) کتاب «تاریخ مشروطه ایران» / احمد کسروی

6) کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» / ناظم‌السلام کرمانی

7) کتاب « مشروطه ایرانی» / ماشاالله آجودانی

۸) کتاب «تاریخ ایران مدرن» / عباس امانت

۹) کتاب «خاطرات حاج سیاح» / به کوشش حمید سیاح

۱۰) کتاب «میرزا ملکم‌خان» / اسماعیل رائین

1۱) کتاب «تجدد و تجددستیزی در ایران» / عباس میلانی

1۲) کتاب «پیشتازان آزادی و تجدد و اصلاحات ایران» / حسین جودت

1۳) کتاب «ایرانیان و اندیشه‌ی تجدد» / جمشید بهنام

1۴) کتاب «اندیشه تجدید و ترقی در عصر بحران» / نصرالله صالحی

1۵) کتاب «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی / علی رضاقلی

1۶) جزوه «احوالات و دستخط‌های عباس میرزا قاجار، نایب‌السلطنه» / ابوالقاسم لاچینی

1۷) جزوه «عباس میرزا قاجار» / مثطفی موسی طبری

1۸) جزوه «قائم‌مقام‌نامه» / محمد رسول دریاگشت

1۹) رساله «سرنوشت ایران: زندگانی سیاسی و ادبی قائم‌مقام فراهانی / میرحسین یکرنگیان

۲۰) کتاب «از ماست که برماست» / هما ناطق

2۱) کتاب «مقالات فلسفی میرزا فتحعلی آخوندزاده / به ویراست ح - صدیق

2۲) رساله «مکتوبات» / فتحعلی آخوندزاده

2۳) رساله «مقالات» / فتحعلی آخوندزاده

2۴) کتاب «مجموعه آثار ملکم‌خان» / محمد محیط طباطبایی

2۵) کتاب «گزیده‌ی نامه‌هاي رسمی میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله» / به اهتمام علی‌اصغر حقدار

2۶) دوره مجلد روزنامه‌ی «قانون» / نشریه ملکم‌خان

2۷) دوره کامل نشریه‌ی «صور اسرافیل» / نشر تاریخ ایران

2۸) نامه‌های تبعید از میرزا آقاخان کرمانی / به کوشش هما ناطق و محمد فیروز

2۹) مقاله «پورخاقان و اندیشه بازیابی تاریخ ملی ایران/جلال الدین میرزا و نامه خسروان / عباس امانت

۳۰) مقاله «روایت و فراروایت تاریخی در اندیشه ی جلال‌الدین‌میرزا قاجار» / حسین آبادیان

۳۱) مقاله «نخبگان عصر مشروطه و صورتبندی گفتمان ناسیونالیسم در ایران» / علیرضا ازغندی و آرش صادقی‌زیدی

۳۲) مقاله «شالوده‌شکنی گفتمان موج اول روشنفکري در ایران: میرزا ملکم‌خان، آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی» / علیرضا آقاحسینی و آسیه مهدی‌پور

* در این اپیزود از صداها و آهنگ‌های زیر استفاده شده:

۱: قطعه‌ی «کوروش» از فریا فرجی

۲: تک‌نوازی کیهان کلهر

۳: تصنیف «دختران سیروس» از ملوک ضرابی

۴: بخشی از مستند «خاک – شکوفه - آتش» دﺭباره‌ی ﺯندگی طاهره قرةالعین

۵: تارنوازی محمدرضا لطفی